TẾT THANH MINH (Tại quê ngoại Thanh Hà - Hải Dương )

* Tết Thanh MinhNhân ngày Thanh Minh, cũng như nhiều dân tộc Á Đông khác. Dân ta có tục đi viếng mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên sau cuộc tảo mộ.

Lễ tảo mộ: Tảo mộ chính là sửa sang ngôi mộ cho được sạch sẽ. Nhân ngày lễ Thanh Minh người ta mang theo cuốc xẻng để đắp lại nấm mồ cho to, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trèo lên mộ có thể phạm tới hài cốt của người thân đã khuất. Sau đó cắm mấy nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa dâng cho vong hồn người quá vãng. Bên cạnh những ngôi mộ được trông nom, săn sóc, còn có những ngôi mộ vô chủ, không người thăm viếng. Những người có lòng nhân đức không khỏi mủi lòng thường cắm một nén hương, đốt nắm vàng mã cho những ngôi mộ này. Tại các nơi tha ma mộ địa còn có lập một cái am để thờ chung những mồ mả vô chủ gọi là Am chúng sinh và mỗi cửa am có một bà đồng sớm tối đèn hương thờ phụng.Trong ngày tảo mộ, bãi tha ma vốn vắng lặng bỗng trở nên sầm uất. Mọi người đi tảo mộ đều vui vẻ và ăn vận rất chỉnh tề. Các ông già bà cả thì lo khấn vái nơi phần mộ. Thanh niên nam nữ cũng nhân dịp này mà phô sắc phô tài. Cả trẻ em cũng theo cha mẹ đi tảo mộ, trước là để biết dần những ngôi mộ của gia tiên, sau là bố mẹ muốn tập cho chúng sự kính trọng tổ tiên qua tục viếng mộ. Những người quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này để tảo mộ gia tiên và xum họp với đại gia đình. Thường người ta đi tảo mộ từ sáng sớm cho đến gần trưa.

Tục lệ tảo mộ: Thường người ta đi tảo mộ vào tiết Thanh Minh trời quang mây tĩnh, và sau đó kính mời hương hồn tổ tiên về hưởng cỗ con cháu cúng trong dịp này. Nhưng cũng có nhiều nơi người ta tảo mộ vào dịp trước và sau ngày Tết. Nhiều làng thuộc tỉnh Hà Ðông ở vào vùng đất thấp, tới vụ nước, ruộng nương và cả bãi tha ma đều ngập nước, thì người ta đi tảo mộ vào đầu tháng chín, sau khi nước đã rút. Dù đi tảo mộ vào ngày nào thì việc thăm nom mồ mả tổ tiên cũng là việc hay. Nghĩ đến gia tiên tức là nghĩ đến gốc, tưởng đến nguồn.

Cúng lễ trong ngày Tết Thanh Minh: Tết Thanh Minh cũng là dịp để con cháu sửa lễ cúng gia tiên sau khi viếng mộ về. Cũng có nhà sửa lễ mang ra mộ cúng, nhưng đó chỉ là cúng riêng một ngôi mộ. Còn sau đó người ta vẫn cúng ở bàn thờ tổ tiên và khấn tất cả gia tiên nội ngoại về phối hưởng. Người ta thường cúng mặn trong ngày Thanh Minh, nghĩa là có làm cỗ, hoặc không làm cỗ thì cũng có đĩa xôi, con gà cùng với hương hoa, trà rượu, vàng mã. Và đồng thời với việc cúng tổ tiên cũng có cúng Thổ Công như trong mọi dịp.

Lời muốn nói : Trong thế kỷ trước gia đình nhà mình chạy loạn từ Huế ra Quảng trị - Nghệ an - Thái nguyên và cuối cùng là Văn Lâm Hưng yên và HàNôi mỗi nơi định cư ở đó vài chục năm các cụ qua đời thì mai táng Tại chỗ nên Mộ phần mới chỉ quy tập được rất ít nên mỗi năm đi tảo mộ thật vất vả nhất là nhừng ngày này thường hay mưa ..Và phaỉi đi làm vài ba ngày thtj vất vả ...
 

LỄ THANH MINH (Tảo mộ)

“Thanh minh trong tiết tháng ba
Trước là tảo mộ sau là Đạp thanh”

(Nguyễn Du)

Mưa xuân tô điểm tết thanh minh
Tảo mộ - Đạp thanh hội xứ mình
Tấp nập-rộn ràng-lòng phấn chấn
Ngập tràn tình nghĩa trước sau xanh

Đồng ruộng-nghĩa trang ngát khói hương
Vọng về chín suối bái thân hồnCao sơn dục tú
Tố địa sừ anh
Càn khôn tạo thiết
Sơn thủy hữu tình
Tằng kinh thế Đại
Vĩnh bảo phần hành

Âm siêu dương thái ngàn năm thịnh
Vĩnh cửu tình người mãi mãi tôn

Tảo mộ xong rồi gặp gỡ nhau
Sẻ chia tâm sự chuyện trước sau
Nâng ly mừng chúc vui như hội
Thanh thản tâm hồn hẹn mùa sau

Nhà thờ bên bà xã KH trị trấn Thanh Hà HD
(KH đứng dưới cột bên phải hàng thứ hai trên xuống)
(Bà xã KH đứng bên phải thứ 2 hàng  2 từ dươi lên)

Lời muốn nói : Tôi thì hiện sinh sống tại HaNội nhưng mồ mả Các cụ-Ông bà-Cha mẹ thì được quy tập ở quê (cách Trung tâm HN chỉ 17 km) Những năm 1995 trở về trước thì rất ít người giữ được phong tục Tảo mộ ngày Thanh Minh (vì CQ không khuyến khích).Làng tôi ngoài việc làm NN thì lại trồng tỉa và làm thuốc Nam Bắc ..Sau 1954 nhà nào cũng có người đi công tác ..đến thời mở cửa ..thì chỉ có người già ở quê còn Lao động thì đi nhiều nơi để mưu sinh(Vì đất chật người đông) chỉ đến giỗ tết mới về ..nên
có khi họ hàng ..gần gũi cũng chẳng biết nhau…Và bây giờ Kinh tế gia đình phát triển nhiều nhà xây nhà thờ ở quê (Nhưng phải nhờ người nhà hương khói..) Mộ phần người quá cố thì được nâng cấp -Lễ Thanh Minh tảo mộ thì tấp nập…thật đúng là mỗi thời mỗi khác….Sau đây là Bài thơ Viếng mộ cha của tôi viết năm 1989 (Cái thời mà ai đi tảo mộ nhân Thanh Minh thì nhiều người nói là Vẽ chuyện…) Và những hình ảnh trong bài này là Tôi cũng gia đình Đi tảo mộ ( Cả Bên Nội và bên ngoại Của tôi)nhân Thanh minh năm canh Dần . (Vâng Quá khứ và hiện tại như vậy đó ..Thật chán cho một thời…Mà chắc đến con tôi cũng không hiểu nổi ..nếu như cái thời đó kéo dài…)               
            

 VIẾNG MỘ CHA (Thanh minh 1989)
(thật buồn cho thời kỳ đó Thời kỳ mà CQ không quan tâm
tới việc này còn bây giờ thì thoải mái chẳng ai dám chê bơi)

Tôi trở về đây bóng xế chiều
Quê hương vắng vẻ nhuộm hoang liêu
Dân làng tản mát đi xa xứ
Kiếm kế sinh nhai cũng khá nhiều

Vừa bước vô làng chẳng gặp ai
Quê hương trầm tich vẻ u hoài
Có người đầu xóm nhìn chăm chú
Cứ ngỡ là người khách vãng lai

Chiều xuống đường quê nhạt nắng vàng
Thẫn thờ tôi rảo bước lang thang
Trời chiều quê cũ đìu hưu quá
Một mảnh tình riêng xáo rộn ràng

Nhân tiết Thanh minh con tới đây
Viếng cha con thắp nén hương này
Suối vàng cha hãy bình yên nghỉ
Đừng bận lòng gì những đổi thay

Cắm nén hương lòng trên mộ Cha
Khói lam nghi ngút quyện ta bà
Cỏ vàng đã úa bao tràn mộ
Thay lớp áo quan thuở Thái hòa
Người sống hôm nay dẫu lụy phiền
Nay đây mai đó bước triền miên
Gia đình chia mảnh nhiều nơi lắm
Cô * bám quê Hương cũng tạm yên

Có những đứa con tuổi dại khờ
Những người cô phụ quá ngây thơ
Đôi bàn tay trắng thân trơ trọi
Bỏ xứ ra đi giữa lặng lờ

Nói để làm chi nhắc quá nhiều
Quê hương cằn cỗi mạc tàn phiêu
Hơi đâu đi kể người xuôi ngược
Hoàn cảnh hèn sang cũng lắm điều

Đến lúc Đào hồng sắp nở hoa
Ít người trở lại với quê nhà
Hình như đã cạn lòng lưu luyến
Nên chẳng còn gì để thiết tha

Biết mấy xuân về ai đến đâu
Hỏi thăm làng mạc khói vương sầu
Giã từ con viết lời ly tứ
Thay khói hương trầm dụi nỗi đău

Bên rặng tre xanh khói mịt mù
Nấm mồ Cố Phụ vĩnh tiên du
Đông tàn phảng phất hồn miên tịch
Nhớ mãi trong lòng nắm cỏ thu

Tiết Thanh Minh 1989*Chỉ còn một bà cô ở quê                        

 

NÂNG LY NGÀY TẢO MỘ()
Thăm viếng vài nhà xóm cuối thôn
Mưa phùn lắc đác dịu tâm hồn
Trước đèn mờ tỏ người thôn xã
Bao nỗi hàn huyên cứ dập dồn

Ấy ai chuốc chén khéo tao phùng
Men rượu chan hòa mối cảm thông
Thả mắt ngập ngừng…e khách lạ
Bên lòng ẩn hiện bóng chân dung

Lấp lánh vành ly tương sắc hồng
Hương trầm quyến rũ tỏa mung lung
Cuốn theo một chút hồn bay bổng
Lơ lửng chập chờn giữa khoảng không

Định hình nhan sắc khá xinh tươi
Ngọn bút thiên nhiên vẽ nụ cười
Biển lặng..âm thầm xao sóng gợn
Vỗ bờ chi để lại xa khơi ! ?

Nghe tiếng thời gian vội thoáng qua
Bình minh thôi đã lại dương tà
Xuân thu mấy độ lùa qua cửa
Kỷ niệm chưa tàn một dáng hoa