LỆ HUYỀN TRÂN

Huyền Trân Là một công chúa đời nhà Trần,  con gái của vua Trần Nhân Tông và là em gái vua Trần Anh Tông. Năm 1306, Huyền Trân được gả cho vua Chiêm Thành (Champa) là Chế Mân (tiếng Phạn: Jaya Sinhavarman III) để đổi lấy hai châu Ô, Lý (từ đèo Hải Vân, Thừa Thiên đến phía bắc Quảng Trị ngày nay).

Bà sinh vào năm 1287 Vào năm 1293, vua Trần Nhân Tông thoái vị, hoàng thái tử Trần Thuyên lên nối ngôi ( tức là hoàng đế Trần Anh Tông ). Vua Trần Nhân Tông trở thành Thái thượng hoàng, lên tu ở núi Yên Tử. Năm 1301, Thái thượng hoàng Trần Nhân Tông nhận lời mời, du ngoạn vào Chiêm Thành, được vua Chiêm Thành là Chế Mân tiếp đãi nồng hậu, có ở lại trong cung điện Chiêm Thành gần 9 tháng. Khi ra về, Trần Nhân Tông có hứa gả con gái là Huyền Trân cho Chế Mân, mặc dù khi đó Chế Mân đã có chính thất là hoàng hậu Tapasi, người Java (Nam Dương ngày nay). Sau đó nhiều lần Chế Mân sai sứ sang hỏi về việc hôn lễ, nhưng triều thần nhà Trần phản đối, chỉ có Văn Túc Vương Đạo Tái và Nhập nội hành khiển Trần Khắc Chung chủ trương tán thành.

Năm 1306, Chế Mân dâng hai châu Ô, Rý (còn gọi là Lý) làm hồi môn, vua Trần Anh Tông đồng ý gả Huyền Trân cho Chế Mân. Huyền Trân về Chiêm Thành, được phong làm hoàng hậu Paramecvari ^]. Một năm sau đó, khi hoàng hậu người Đại Việt vừa sinh xong hoàng tử Chế Đa Đa, thì tháng 5 năm 1307, quốc vương Chế Mân băng hà. Thế tử Chiêm sai sứ sang Đại Việt báo tang. Theo tục nước Chiêm, khi vua chết hoàng hậu phải lên dàn hỏa để tuẫn tang. Vua Trần Anh Tông biết tin, sai Trần Khắc Chung vờ sang viếng tang, tìm cách cứu Huyền Trân. Trần Khắc Chung bày kế thành công, cứu được Huyền Trân đưa xuống thuyền, đưa Huyền Trân về Đại Việt bằng đường biển. Cuộc hải hành này kéo dài tới một năm và theo Đại Việt Sử ký Toàn thư thì Trần Khắc Chung đã tư thông với công chúa.

Tháng 8 năm Mậu Thân (1308), Huyền Trân về đến Thăng Long. Theo di mệnh của Thượng hoàng Nhân Tông, công chúa đầu gia Phật giáo ở núi Trâu Sơn (nay thuộc Bắc Ninh) vào năm (1309), dưới sự ấn chứng của quốc sư Bảo Phát. Công chúa thọ Bồ tát giới và được ban pháp danh Hương Tràng
Cuối năm Tân Hợi (1311), Hương Tràng cùng một thị nữ trước đây, bấy giờ đã qui y đến làng Hổ Sơn, huyện Thiên Bản (nay thuộc Nam Định), lập am dưới chân núi Hổ để tu hành. Sau đó, am tranh trở thành điện Phật, tức chùa Nộm Sơn hay còn gọi là Quảng Nghiêm Tự   
Bà mất ngày mồng 9 tháng giêng năm Canh Thìn (1340)^]. Dân chúng quanh vùng thương tiếc và tôn bà là "Thần Mẫu" và lập đền thờ cạnh chùa Nộn Sơn. Ngày bà mất sau này hàng năm trở thành ngày lễ hội đền Huyền Trân trên núi Ngũ Phong ở Huế.
Các triều đại sau đều sắc phong bà là thần hộ quốc. Vua triều Nguyễn ban chiếu đền ơn công chúa "trong việc giữ nước giúp dân, có nhiều linh ứng", nâng bậc tăng là "Trai Tĩnh Trung Đẳng Thần"  .
(Nguồn do HDV du lịch và sách vở bán tại nơi dic tich KhoatHai tóm lược)

Quang cảnh lễ hội ngày khai mạc 09 tháng giêng Canh Đần

                         LỆ HUYỀN TRÂN

Cầm một khoảnh giang sơn đồ sính lễ
Vâng lời cha ! em nhận của đính hôn
Lên thuyền hoa chẳng có của hồi môn
Rớt nước mắt nhìn hoàng cung cố lý

Đừng khóc nữa ! nín đi vì hòa nghị
Cha dỗ dành không phải bán mua đâu
Gả em đi ! đổi chác lấy hai châu
Kìa ông Lý phì nhiêu thêm đất rộng

Thuyền tách bến gió buồn khơi lồng lộng
Vọng bên rèm tiếng trẻ hát nghêu ngao
Tiếc thay cho cây quế giữa vườn đào
Để người không xứng lẻn vào bứng gốc

Thuyền rẽ sóng sương mù giăng bao bọc
Cảnh nước non trời biển quá mênh mông
Với núi rừng thăm thẳm xứ quê chồng
Thế là hết tơ lòng khắc chung đoạn

Thuyền cập bến em bồi hồi bấn loạn
Nỗi băn khoăn san sẻ có ai lo
Bởi mai này thân xác biến thành tro
Lửa đốt cháy đưa em vào cát bụi

Theo chiêm đế ! số trâm oanh tàn lụi
Huyền trân em đã hóa kiếp Chiêm nương
Ngon lửa hồng thiêu rụi khối tình vương
Sáng hừng hực đỏ hai châu Thuận Hóa

 

Lễ hội Huyền Trân

Bậc thang lên xuống đền

Vườn Tượng khu di tích

Chắu nội Hà-Phương & Quang Minh vừa thả xong chim cầu may

Cầu khấn trước Ban thờ Công chúa (Quá đông đúc)

Bậc thang lên xuống nơi thờ tự

Chắu nội Hà-Phương & Quang Minh xem Chuông
Tại vườn hiện vật tại khu di tích